het blijft tenslotte je neefje

[Rob van Pagée (redactie), Eigen Kracht. Family Group Conference in Nederland]

Hulpverleners bedenken en beslissen veel te veel. De familie zélf kan minstens net zo goed een plan maken over wat het beste is voor een kind. Zeker als buurman Jan, tante Gerda en oma Bos ook hun zegje mogen doen. En de hulpverlener zijn mond verder houdt. Eigen Kracht, over hoe Family Group Conference overwaaide naar de Nederlandse jeugdzorg.

“Het liep een beetje uit de hand. Op een bepaald moment was ik nog de enige aanwezige in de kamer! Een paar scheldpartijen. Ik weet niet of dit ook zou zijn gebeurd als de professionals erbij waren geweest.”
Ja, het kán er soms even heftig aan toe gaan tijdens zo’n Eigen-kracht conferentie. Dat is niet zo’n wonder. Er zijn immers geen hulpverleners bij die hebben geleerd hoe je professioneel gemoederen sust. De profs zitten namelijk op de gang, soms met gekromde tenen van de spanning, af te wachten tot de beraadslagingen voorbij zijn en de familie met een plan komt. Dat kan dus even duren. Iedereen moet weer aan elkaar wennen, vooral zij die al jaren gebrouilleerd waren. Alle twintig de deelnemers praten door elkaar. Er ligt nog een hoop oud zeer dat eerst moet worden uitgesproken. En dan is het natuurlijk ook niet echt gemakkelijk om een (ingrijpende) beslissing te nemen waar zowel het betrokken probleemgezin, de uitgenodigde famlieleden en eventuele andere betrokkenen achter kunnen staan.

eigen mogelijkheden
Toch lukt dat uiteindelijk in heel veel gevallen. 2001 was het jaar van de eerste ‘echte’ Eigen-kracht conferentie. Vanaf toen gingen de conferenties ‘volgens het boekje’ – in drie fasen dus. Tijdens de eerste fase laat de familie zich informeren door een onafhankelijke coordinator. De tweede fase is een besloten bijeenkomst. De familie bespreekt met elkaar wat er aan de hand is en wat de beste oplossing is. In de derde fase wordt het door de familie gemaakte plan gepresenteerd. De verwijzers stemmen in met het plan of maken hard dat het onvoldoende waarborgen biedt voor de veiligheid van het kind, dan wel strijdig is met de wet. In 2001 werden 29 conferenties ingezet en daarvan werden er 21 afgerond. Verrassend. Toch? Nou, viel wel te verwachten eigenlijk. Dat vindt althans Rob van Pagée, een van de zes auteurs van Eigen Kracht en bovendien een van de mensen die de Eigen-kracht conferentie naar Nederland haalde. “De hulpverlening maakt momenteel te weinig gebruik van de mogelijkheden die mensen hebben. Het Eigen kracht-model brengt daar verandering in. Het gaat hier om een variant op het uit Nieuw Zeeland afkomstige Family Group Conference. Dat is een model waarbij burgers maximale verantwoordelijkheid houden voor hun problemen en oplossingen daarvoor.”

allochtone families
In de afgelopen anderhalf jaar gingen de conferenties over verslaafde ouders, psychiatrische problemen van ouders, pedagogische onmacht, ziekte/dood, mishandelingen en echtscheiding. Het is met name de jeugdzorg waar de Eigen-kracht conferentie in Nederland een plek heeft gekregen. Daar komt ook steeds meer draagvlak voor deze wijze van besluitvorming. Want tot nu toe blijkt het fenomeen Eigen-kracht conferentie een groot succes. Hoewel over de langere termijn nog niet veel bekend is, zijn de meeste families tevreden tot zeer tevreden na afronding van ‘hun’ conferentie.
Verder blijkt uit Eigen kracht dat de meeste van de betrokken probleemgezinnen al tussen de vijf en tien jaar bezig waren met reguliere vormen van hulpverlening. En ook lezen we dat van slechts een kwart van de kinderen beide ouders Nederlands waren; van de rest was tenminste één ouder niet in Nederland geboren. Dat is interessant: de Eigen-kracht conferentie zou wel eens een bijzondere meerwaarde kunnen hebben voor allochtone multiproblem-gezinnen. Waar de gevestigde hulpverlening nogal eens stuit op cultuurproblemen, is de Eigen-kracht conferentie een middel dat helemaal kan aansluiten op de cultuur en de wensen van de familie. Eerst samen zelfgekozen maaltijden eten of bidden kan, bijvoorbeeld.

in de mode
Natuurlijk. Voor wie sceptisch wil zijn, is het niet moeilijk. Hoe komen ze op het idéé, zo’n model dat los zand-families weer bij elkaar brengt om een grote crisis te bezweren? Leefden wij niet reeds lang in een volkomen geindividualiseerde maatschappij waarin het familieverband een achterhaald netwerk is!? Dus hadden de initiatiefnemers niet nog wat langer moeten nadenken voordat ze met een concept kwamen dat zo hopeloos uit de mode is? Nee, vinden ze zelf. Want het is juist een mooie manier om de familiebanden nieuw leven in te blazen. En bovendien: het werkt! Mensen vinden het fijn bij te dragen aan het welzijn van een van de hunnen, zo blijkt. En nog afgezien daarvan: het is juist heel erg ín de mode, om te werken aan empowerment van je (mondige) clienten.

Het model zal zich in de toekomst in Nederland verder moeten bewijzen. Maar één ding schept vertrouwen. Ze hebben echt vrijwel overal over nagedacht, de mensen van de Eigen-kracht conferentie. Zijn bedachtzaam te werk gegaan. Hebben ook bewust hun ‘product’ niet gehyped als hét succesmiddel. Het boek is van al dat genuanceerde denkwerk een mooie weerslag. Tip: dat hun volgende boek – met wat meer up to date evaluaties! – ook zo’n prettige toon mag hebben.

Rob van Pagée (redactie), Eigen Kracht. Family Group Conference in Nederland. Van model naar invoering. Amsterdam, B.V. Uitgeverij SWP, 2003; 144 blz., ibsn 90.6665.428.7