gangsta in de polder

[Saul van Stapele, Crips.nl. 15 jaar gangcultuur in Nederland]

Voor veel jongeren is de Amerikaanse gang-cultuur een bron van entertainment. Voor de Crips uit Den Haag is het bloedige ernst. Journalist Saul van Stapele trok zeven jaar met deze jeugdbende op.

Terwijl hij het flinke knipmes uit zijn zak pakt, zegt hij op bijna sussende toon: ‘Weet je wat, geef mij gewoon een joetje’. Je zit er direct hélemaal in, als Van Stapele zijn boek begint met een griezelige ontmoeting in de Haagse Schilderswijk. Het loopt goed af – Van Stapele brengt de straatjongere en zijn vrienden in verwarring door met gebalde vuist een ‘powergroet’ te brengen. Die wordt verbaasd beantwoord. Een wankele loopbrug die twee werelden heel even met elkaar verbindt, schrijft Van Stapele. Brave blanke burgerman meets allochtone randgroepjongere.

powergroet
Maar Saul van Stapele is natuurlijk niet helemáál het prototype van de brave blanke burgerman. Wist niet voor niks zomaar een powergroet uit de mouw te schudden toen het even nodig was. De journalist trok de afgelopen zeven jaar intensief op met kopstukken van de eerste jeugdbende in Nederland naar Amerikaans model, de Haagse Criminal Undaground Crips. De gang bestaat uit voornamelijk Surinaamse straatjongeren die elkaar vijftien jaar geleden naar Amerikaans voorbeeld trouw zwoeren, hun territorium afbakenden met graffiti en zich van top tot teen in het blauw staken. Dat was namelijk de kleur van hun voorbeeldgang: de Crips in Los Angeles, aartsvijand van de Bloods.

glenn mills
Nu zijn er wel meer jongeren die iets met de Amerikaanse gangcultuur hebben. Bijna iederéén heeft tegenwoordig iets met de Amerikaanse gangcultuur, namelijk. Het gewelddadige straatleven is hot, tot in de hulpverleningswereld zelfs. Denk aan de aanpak van criminele jongeren op de Glenn Mills School: daarin gebruikt men bewust gang-processen: status, groepsdruk en groepsdwang. In het gewone leven neemt het gangsterleven een belangrijke plaats in in de entertainmentindustrie. Het stikt van de cd’s, films, websites, boeken en tv-programma’s waarin de ‘gangsta’ centraal staat. Dat is, schrijft Van Stapele, meestal een zwarte man die zijn geld verdient in de zware criminaliteit, zich van niets of niemand van aantrekt en zonder meer bereid is te sterven voor zijn ‘homies’.

crimineel
Geregeld is de invloed van de gangcultuur in Nederland terug te vinden. De bij hiphopfans populaire baggy means zijn bijvoorbeeld een directe verwijzing naar de kledingdracht in de gevangenis, waar het verboden is om een riem te gebruiken. Bij jongeren die crimineel actief zijn, gaat de aantrekkingskracht vaak net iets verder. Veel jonge criminelen identificeren zich sterk met Amerikaanse straatcultuur-iconen als 2Pac en 50Cent, omdat ze het gevoel hebben dat deze sterren hun manier van leven als geen ander begrijpen. Overdrijf dat gevoel nog een beetje meer en dan heb je De Haagse Criminal Undaground Crips. Een echte ‘gang’, waarvan eigenlijk altijd werd aangenomen dat die in Nederland niet bestonden. Grootschalig onderzoek in opdracht van het ministerie van Justitie bewees in 2001 het tegendeel: er zijn wel degelijk goed georganiseerde bendes, die zich schuldig maken aan drugshandel, inbraken, en gewelddadige berovingen. Sommige leden van die bendes zijn pas twaalf of dertien jaar oud.

brother love
De Haagse Crips voelen zich met deze jeugdbendes overigens niet zwaar verwant. Zij zien zichzelf in de eerste plaats als vertegenwoordigers van de straatcultuur – als een beweging die eenheid predikt onder allochtone jongeren en fungeert als een alternatieve familie voor jongeren die thuis geen sociaal vangnet hebben. Criminaliteit komt op een latere plaats, zegt bijvoorbeeld Cripslid Locc die rapper 2Pac citeert: ‘I hung around with the thugs, and even though they sold drugs, they showed a young brother love’. Dat laat niet onverlet dat bijna elke Crip die in het boek aan het woord komt, van geweld en intimidatie aan elkaar hangt. De gang moet verdedigd, namelijk. En respect moet je verdienen, evenals status in de groep. Door iemand om te leggen of zo. En daar wat jaren voor in de gevangenis door te brengen.

vlieg op de muur
Een groep met zo’n sterke en afwijkende normen- en waardencultuur levert natuurlijk krankzinnige verhalen op. Crips.nl leest dan ook weg als een stukje entertainmentindustrie. Tot op de helft van het boek zo ongeveer. Daarna is het alleen nog maar meer van hetzelfde. En dan merk je dat Keylow, B-Cra-C, Bone en Locc niet echt tot leven komen in dit boek. Ze hadden net zo goed naamloze jongens en mannen kunnen zijn. De indrukwekkende leegte die er uit dit document opstijgt, zal ongetwijfeld voor een groot deel aan de Crips zelf liggen. Maar het zou ook het nadeel kunnen illustreren van het vlieg op de muur-schap, waartoe Van Stapele zichzelf zeven jaar heeft veroordeeld. Heel puur, zo’n registrerende cassetterecorder. Maar liever hadden wij op gezette tijden ook zíjn stem gehoord. Met een sfeerbeschrijving. Of een kritische vraag, bijvoorbeeld. Ja, als je dan tóch bij de gangsta’s in de huiskamer zit!

Saul van Stapele, Crips.nl. 15 jaar gangcultuur in Nederland. Amsterdam, Vassallucci, 2003; 208 blz., € …., isbn 90 5000 528 4.