'als ik kon vliegen, dan was ik hier weg'

Jongeren laten zien wat er gebeurt als je wordt opgepakt voor een vergrijp. En firstoffenders een spiegel voorhouden met de vraag: ga ik door of stop ik nu?! Met die reden is de korte film Get it 2 gemaakt. ‘Het is het allemaal niet waard, weet je.’

Dennis, 16 jaar, ramkraak. ‘Ik was altijd buiten, was heel opstandig. Ik had een grote mond. Nee accepteren, dat kon ik niet. Ik was gewoon echt een moeilijk kind toen.’ Dennis is inmiddels een heel relaxte gozer die zelfs over zijn gevoelens kan praten. Maar daarvoor moest hij wel eerst naar de jeugdgevangenis. Want als hij niet was opgepakt, dan was het van kwaad tot erger gegaan, dat weet Dennis wel zeker. Dus eigenlijk is het maar goed dat hij is opgepakt.

alles vragen
Ook Yogita van 17 is vast van plan haar leven te beteren. Ook zij zit vast, omdat ze met een stel meiden een overval pleegde op een winkel. Ze vonden het wel eng, maar ze deden het toch. Hoewel ze er achteraf gezien nooit aan mee had moeten doen, natuurlijk. Want nu zit ze in de jeugdgevangenis. En dan staat je leven stil, terwijl dat van andere mensen gewoon doorgaat. ‘Want jij kan niet zomaar even naar buiten lopen om zelf een zak chips te kopen. Je moet echt alles doen wat hun willen. Wil je roken, moet je vragen. Wil je de tv aan, moet je vragen. Alles wat je nodig hebt, moet je vragen.’[…] Je ziet die muur hè. Je kan niet verder dan die muur.’ Dat voelt Dennis precies net zo. ‘Als ik ’s avonds uit mijn raam omhoog kijk, dan denk ik: als ik kon vliegen, dan was ik hier weg. Want je kan niks.’

afglijden
Nee, er is écht geen rúk aan in de gevangenis, dat is dus duidelijk de boodschap van Get it 2, waarvan de toevoeging 2 verwijst naar de vorige Get it, die specifiek gericht was op Marokkaanse jongeren. En als we dat nog niet van Dennis en Yogita hadden begrepen, dan blijkt dat wel uit het gedramatiseerde deel van de video: We zien daarin drie jongens afglijden in de criminaliteit. Rico, Nori en Michael rippen mobieltjes en stelen handtassen en laptops. Totdat ze op heterdaad worden betrapt tijdens een ramkraak. Het valt ze zwaar zich staande te houden in de confrontatie met de politie en het justitiële apparaat. Uiteindelijk maken twee van hen de keuze om hun leven te beteren en wacht Nori nog steeds in de cel op die ene geslaagde kraak waar hij rijk van gaat worden. Vanzelfsprekend is het laatste beeld van de film dat van een Nori die traag de gangen van de jeugdgevangenis mopt. En dat zal vast niet de laatste keer zijn, zo voelen wij als kijker feilloos aan.

aantrekkelijk
Missie volbracht? Nee, of deze film zijn doel bereikt, is nog maar zeer de vraag. Get it 2 lijkt uit te gaan van de meest ‘platte’ visie op informatieoverdracht: wat wij erin stoppen, komt er bij de kijker weer uit. Feitelijk is dat een beetje ouderwets. Informatieoverdracht werkt helemaal niet zo lineair, vinden tegenwoordig veel onderzoekers. Kijkers zijn allang geen passieve en goedgelovige ontvangers van de boodschap meer. En bovendien: vaak komen er héél andere dingen over dan de dingen waarvan het de bedoeling was dat ze overkwamen. Misschien is dat in dit geval die onwillekeurige schittering in de ogen van Dennis als hij vertelt over hoe hij en zijn vrienden de politie te slim af waren. Vóór zijn arrestatie dan. En wat te denken van de ‘gangster-outfit’ van Yogita, waaraan voor veel jongeren anno 2004 toch een zekere aantrekkelijkheid en bewondering kleeft.

geen schrikeffect
Of het voorhouden van een spiegel wel werkt, is dus nog maar de vraag. Zoals oud-wethouder Oudkerk het tijdens de première van Get it 2 voorzichtig zei: ‘Eerlijk gezegd ben ik niet meer zo optimistisch over de effecten van die ‘spiegels’. In zijn scepsis staat hij niet alleen. Onderzoek in opdracht van justitie bracht nog niet zo lang geleden aan het licht dat het in contact brengen van jeugdigen met gedetineerden in gevangenissen voor volwassenen, niet werkt. Het gewenste schrikeffect bleef niet alleen uit, maar bij een aantal jongeren nam de recidive zelfs meer toe dan in een controlegroep. Over onverwachte effecten gesproken. Dat Get it 2 zo’n zelfde lot beschoren is, is niet te hopen. Maar het is niet ondenkbaar dus. En daar helpen dan geen honderd Dennisen en Yogita’s aan.

Get it 2 is landelijk verspeid aan alle Haltbureaus en justiele instellingen en kan worden ingezet op scholen door politie en hulpverlening, of in het welzijnswerk. Get it 2is te koop op dvd en vhs. Te bestellen bij Halt Amsterdam-Amstelland, Annie Tji, (020-552 38 50).