de hulpverlener vertelt

[Paula Lampe, Hulpverleners in een multiculturele samenleving. Verhalen en interviews]

Zes hulpverleners vertellen uitgebreid over hun ervaringen bij het werken met verschillende culturen. En op het eind van Hulpverleners in een multiculturele samenleving zijn er handige tips. ‘Om het ijs te breken doet een foto van je kinderen wonderen’.

Brochures uitdelen in het Papiamento. Je schoenen uittrekken bij de voordeur. Eten met stokjes. Hulpverleners zijn door de jaren heen bepaald de beroerdste niet geweest als het gaat om respect en begrip voor andere culturen. Maar: het aantal allochtonen in Nederland groeit. Het aantal islamieten in Nederland is het laatste decennium verdubbeld tot een kleine 920.00 – vijf procent van de bevolking. Een op de vijf inwoners van Den Haag heeft een niet-Nederlandse achtergrond. In de Bijlmermeer wonen ongeveer negentig verschillende nationaliteiten. En in een willekeurig asielzoekerscentrum wonen vluchtelingen uit zo’n veertig landen. Hoe gaan hulpverleners om met zoveel diversiteit? Dat is de vraag die Paula Lampe zich stelt aan het begin van Hulpverleners in een multiculturele samenleving. Voor het antwoord liet ze zes hbo-hulpverleners vertellen over hun ervaringen met hulpverlenen aan allochtone cliënten. Drie van de geïnterviewden zijn van Nederlandse afkomst; de andere drie hebben respectievelijk een Chinese, Molukse en Soedanese achtergrond. Om de hulpverleners zo openhartig mogelijk te laten vertellen, maakte Lampe ze onherkenbaar.

aardige inkijk
Zes verhalen zijn het resultaat. Evelien vertelt over maatschappelijk werk bij ama’s. Meilaan uit Hong Kong laat zien hoe ingewikkeld familieverhoudingen bij Chinese mensen in elkaar zitten. Peter doet aan armoedepreventie bij Turken en Marokkanen. Claire is teamleidster jeugdhulpverlening in een wijk met voornamelijk Surinaamse en Antilliaanse bewoners. Benoit groeide op in een opvangkamp voor Molukkers en begeleidt nu verslaafden. Het laatste verhaal is van de Soedanese Manaal die stage loopt in een asielzoekerscentrum.
Het zijn stuk voor stuk aardige verhalen. Ze zijn soms wat ongestructureerd, en bevatten geregeld stukken infotekst (‘het Papiaments kent tevens Portugese en Arawak-Indiaanse invloeden’) die overduidelijk niet aan de mond van de geïnterviewde zijn ontsproten. Maar de verhalen bieden een heel aardige inkijk in verschillende etnische culturen en het plezier en de worstelingen die hulpverleners ervaren in de omgang daarmee.

billen bloot
En ook krijgen we een beeld van de hulpverleners zélf, die tamelijk met de billen bloot gaan over hun eigen achtergrond: de relatie met hun ouders, religie en de omgang met collega’s. Dat is natuurlijk niet voor de leuk, want de kern van de diversiteitsboodschap: alle mensen en dus ook witte Nederlanders, hebben zo hun eigen specifieke cultuur die onvervreemdbaar bij hen hoort – hoe vreemd een ander die ook kan vinden. Waarom dat inzicht handig kan zijn, maakt Lampe aan het eind van het boek nog eens goed duidelijk. In een schema kunnen hulpverleners hun eigen achtergrond, opvoeding, eer- en schaamtegevoelens, feestdagen en overlijdensrituelen kunnen invullen. Datzelfde kunnen ze doen voor hun hulpvrager. Dat kan helpen om de cultuur van de hulpverlener en de hulpvrager te karakteriseren, stelt Lampe. Zo kunnen ze hun overeenkomsten, verschillen, botsingen en concessies helder benoemen.

ruik de koriander
Is het werkelijk zo simpel? Wel, in haar slothoofdstuk benadrukt Lampe het nog eens: met kennis en respect voor de ander is er al een hoop gewonnen, hoor. Gebruik je zintuigen, schrijft Lampe, die direct daarna wel erg letterlijk wordt. Voel aan het kroeshaar. Ruik de koriander, knoflook en kruidnagel terwijl je de trap oploopt voor een huisbezoek. Ruik dat iemand een ander begrip heeft over hygiëne of dit helemaal niet kent. Dat wekt eerst de lachlust, maar daarna ook irritatie. Wellicht onbedoeld ‘exotiseert’ Lampe daarmee toch weer andere culturen. En daar waren we toch juist vanaf? Bovendien: wie heeft die tips nu eigenlijk nodig? Hulpverleners zijn – we schreven het al - reeds eeuwen de beroerdste niet als het gaat om het tonen van respect aan ‘de ander’. Voorzichtigheid is hun middle name! Want een béétje hulpverlener kijkt al voortdurend naar zichzelf - en soms misschien wel meer dan goed voor hem is.

Paula Lampe, Hulpverleners in een multiculturele samenleving. Verhalen en interviews. Soest, Uitgeverij Nelissen, 2004; 128 blz., € 14.50. isbn 90 244 16 809