te soft voor lastige gassies

[Willem Oosterbeek, Vet vast. Het leven in jeugdinrichting De Doggershoek]

De Doggershoek in Den Helder is een van de veertien justitiele jeugdinrichtingen in Nederland. Journalist Willem Oosterbeek was er drie maanden te gast en volgde voor zijn boek Vet vast vijf jongeren.

Er was een hoop discussie tussen de journalist en de Doggershoek voordat Vet vast het levenslicht mocht zien. Het was een kwestie van geven en nemen, schrijft Willem Oosterbeek in zijn voorwoord. Het boek ademt op bijna elke bladzijde het compromis waarop de schrijver en de Doggershoek uiteindelijk zijn uitgekomen. Het resultaat is een wat nikserig boek, waarvan niet duidelijk is wat het nu precies moet voorstellen. Voor een brochure van de Doggershoek zijn het wat erg veel pagina’s. Voor een indringend verslag van binnenuit schrijft Oosterbeek net niet indringend genoeg. Hij verliest zich dan ook soms in het beschrijven van eindeloze details van de gang van zaken bij berovingen en ruzietjes op de groep.

geitenwollen sokken
De schrijver zelf is in het boek nagenoeg onzichtbaar. En dat nog wel terwil hij een heel duidelijke mening blijkt te hebben over hoe het er in de Doggershoek aan toe gaat. In Vet vast lezen we daarover weinig, behalve als hij zichzelf opvoert als gemiddelde Nederlander. ‘Ik zie nu met eigen ogen de ‘lastige gassies’ waarover op verjaardagspartijtjes wordt opgemerkt dat het ‘tuig’ is en dat ‘ze ze allemaal moeten opsluiten’, schrijft Oosterbeek. En vervolgens krijgen de directeuren van de Doggershoek alle ruimte voor een uitgebreid pleidooi voor het sociaal competentiemodel.
Maar in interviews die hij gaf na het verschijnen van zijn boek, neemt Oosterbeek bepaald geen blad voor de mond. ‘De aanpak van criminelen in de jeugdgevangenis riekt naar geitenwollen sokken’, zei hij in Trouw. Hij toonde zich geschrokken van de werkelijkheid in de Doggershoek, die veel rauwer, grover en harder was dan hij zich had voorgesteld: groepsleiders die uitgescholden worden, de voortdurende dreiging van geweld. Bovendien: het sociaal competentiemodel, waarover de directeuren in Vet vast trots mochten vertellen dat ze het op de Doggerhoek ‘integraal’ uitvoerden, wordt in de praktijk belabberd uitgevoerd, vindt Oosterbeek. Onderbezetting en de wens om de lieve vrede te bewaren, zorgt voor inconsequent gedrag van de groepsleiders.

dapper
Nu is Oosterbeek natuurlijk maar een buitenstaander, over wie hulpverleners die de weerbarstigheid van de praktijk kennen hun schouders kunnen ophalen. Maar misschien kan zijn schrik en ontzetting die hulpverleners wel wakker schudden uit de ‘roeien met de riemen die je hebt’-houding die ze vaak zo dapper uitstralen. Want je hoeft je niet neer te leggen bij alle beperkingen en problemen die je werk frustreren. Jeugdgevangenissen die het verwijt krijgen te soft te zijn, zijn waarschijnlijk het slachtoffer van bezuinigingen, zei bovendien de Tilburgse hoogleraar strafrecht Anton van Kalmthout een week later in Trouw. ‘Met hun methode van heropvoeding is niets mis, maar er zijn te weinig middelen om de behandeling goed uit te voeren’, aldus Van Kalmthout. Waarvan akte.

Willem Oosterbeek, Vet vast. Het leven in jeugdinrichting De Doggershoek. Wormer, Inmerc, 2005. 144 blz. EUR 18,95, isbn 90 6611 470 3.